اگر قرار باشد، ظهور از طريق زمينه سازاني مهيا گردد، بدون شک جوانان مومن انقلابي در صف اول کساني هستند که از آنان انتظار مي‌رود در ماجراي زمينه سازي ظهور نقش کليدي را بر عهده بگيرند.

سیدمحسن طباطبایی‌فر / دانش‌آموخته حوزه علمیه قم و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی مؤسسه آموزش عالی باقرالعلوم علیه‌السلام ـ چکیده: غیبت امام دوازدهم و کوتاه دستی جامعه شیعی از نظام مطلوب خود از سویی، و ضرورت حفظ حداقل‌هایی از سازماندهی، امکانات، موقعیت‌ها و فرصت‌ها برای شیعیان در حکومت‌های غیر شیعی از سوی دیگر، همکاری علمای شیعه با حکومت‌های موجود را ضروری می‌کرد. با وجود آن که در طول غیبت صغرا بیشتر همت علما صرف اثبات امامت و غیبت امام مهدی علیه‌السلام گردید، اما با شروع غیبت کبرا و اوج‌گیری جایگاه علما در میان شیعیان، بحث همکاری آنان با حکومت‌های موجود، و چیستی و چرایی آن، به یکی از سرفصل‌های مهم در اندیشه سیاسی شیعه تبدیل گردید. در این مقاله، مسأله همکاری علما با سلاطین و حدود و ثغور این همکاری‌ها بررسی شده است. واژه‌های کلیدی: غیبت، اندیشه سیاسی شیعه، سلطان عادل، سلطان جائر.

اشاره "خرافه" آن زمان در برابر "حقيقت" قرار مي‌گيرد و در تعارض و تنافي با آن واقع مي‌شود كه برداشت‌هاي نامتجانس با دين سر بر مي‌آورند و افراد و گروه‌ها در پي تحقق اهداف خاص به صورت نشر افكار و دستيابي به منافع اقتصادي و سياسي برمي آيند. در چنين حالتي خورشيد دين در محاق قرار مي‌گيرد و ابرهاي سياه اوهام از تابش آن جلوگيري مي‌كنند. به تعبيري ديگر تعاليم، قوانين، معارف و ارزش‌هاي ناب و خالص اسلام? وقتي به شرح و تبيين صحيح در نيايند و حقايق الهي را نمايان نسازند، خرافه‌ها به تاخت و تاز و ميدان‌داري مي‌پردازند و هر روز از گوشه‌اي فكري بر مي‌خ?زد و اعتقادي را به وجود مي‌آورد و به گمراه سازي و ضلالت زايي مي‌انجامد. خرافات از ديرباز تاكنون آفت‌ها و آسيب‌ها آفريده‌اند و بلاي جان پيروان دين شده‌اند و بر سر راه نشر حقايق اسلامي مانع ايجاد كرده‌اند. گسترش خرافه‌هاي راه يافته به دين شامل موضوعات مختلف? مي‌باشد كه تفكر انحراف? درباره انتظار منجي موعود از آن ميان است. اين خرافه‌ها علاوه بر ايجاد تفكرات انحرافي، به سر برآوردن گروه‌هاي شياد سياسي و نفع طلب اقتصادي نيز منتهي شده است كه با ادعاي ارتباط با امام زمان و مذاكره و مشاوره با او آغاز شده و تا ادعاي مهدي موعود بودن گسترش يافته است! به منظور جلوگيري از رشد خرافات و موهومات بايد به نقد و بررسي خاستگاه آنها كه تفكرات انحرافي درباره انتظار و مهدويت مي‌باشد بپردازيم اين روش مقابله با انحرافات ناشي از برداشت‌هاي سطحي و خرافي از اين موضوع، بسيار مؤثر و موجب آگاهي و بينش نسل جوان مي‌باشد. آنچه پيش رو داريد، برخي از انديشه‌هاي امام خميني درباره انتظار و مهدويت است كه راهي به سوي نور آگاهي و بينش مي‌باشد و جوانان را با عمق فاجعه‌اي كه سالها اسلام را رنج مي‌داده و مانع نشر افكار زلال امام خميني و ياران فداكارش از جبهه علماي مبارز و انقلابي بوده و با هدف استقرار حكومت اسلامي در عصر انتظار مخالفت مي‌ورزيده است، آشنا مي‌كند.

حسین کریم‌زاده مقدمه: انسان ها به طور فطری قدرت تشخیص خوب از بد و گرایش به کمالات دارند. این گرایش ذاتی انسان به کمال است که خوبی را فضیلت می شمارد و از بدی ها به عنوان رذیلت گریزان است؛ همچنین براساس همین قدرت تشخیص سعادت و خوشبختی را در کمالات خود و جامعه می بیند و برای اصلاح خود و جامعه تلاش می کند. اما از آنجا که برخی از عوامل درونی و بیرونی مانع از تحقق این خوشبختی و سعادت بشر است و برخی از انسان ها برخلاف فطرت خویش گام برمی دارند و بدی و زشتی را برمی گزینند، مسئله اصلاح انسان و جامعه از سوی انسان های صالح مطرح می شود. انسان های صالح دوست دارند تا محیطی متناسب با کمالات و خوبی ها فراهم آورند و با هرگونه مانع به عنوان فساد مبارزه کنند. با همه تلاش هایی که انسان های صالح از پیامبران(ع) خردمندان انجام دادند، جامعه انسانی نتوانسته است بر فساد و تباهی پیروز شود و حتی به عللی فساد و تباهی گسترده تر و شمار فاسدان و مفسدان افزایش چشمگیری یافته است به طوری که اکثریت جامعه بشری را تشکیل می دهند. اینجاست که مسئله منجی بشریت مطرح می شود و انتظار انسان صالح و مصلح که بتواند جامعه بشری را نجات دهد، به عنوان یک آرمان مقدس در همه جوامع بشری در طول تاریخ شکل می گیرد. نویسنده در این مطلب بر آن است تا با مراجعه به آموزه های وحیانی اسلام مسئله انتظار منجی مصلح کل را تبیین کند و نقش منتظران را بیان نماید.

عبدالله ابراهیم‌زاده آملی / عضو هیأت علمی پژوهشکده تحقیقات اسلامی چکیده: در این مقاله با نگاهی نو به اندیشه مهدویت، هم بالندگی این اندیشه روشن می‌شود و هم بالندگی اصل مکتب تشیّع و حقّانیت آن؛ چرا که یکی از نشانه‌های مهم حقانیت و اصالت یک مکتب و آیین، نگاه منطقی و معقول به مسائل و پردازش واقع‌بینانه و قابل قبول آن است. یکی از مسائل مهم مورد پذیرش و پردازش ادیان و مکاتب این است که آیا آیندۀ بشر روشن و امیدبخش است یا تیره و ناامیدکننده؟ گرچه اکثریت ادیان و مکاتب و دانشمندان، آینده بشر را روشن و امیدوارکننده می‌دانند ولی از میان آنها، اسلام و از میان مذاهب اسلامی، شیعه بالنده‌ترین و برترین نگاه و پردازش را نسبت به مسئله مزبور دارد. جایگاه اعتقادی اندیشه مهدویت در نگاه شیعی، اعتقاد به موعود زندۀ مشخّص، تبیین شفاف و مستدل مسئله و امکان ارتباط با موعود شیعی، از نشانه‌ها و دلایل روشن بالندگی اندیشه مهدویت شیعی است. نیز آموزه‌های اندیشه مهدویت شیعی بسیار بالنده و پردازش آن نیز بی‌نظیر است. از جمله مهم‌ترین آن آموزه‌ها عبارتند از: فرهنگ انتظار یا انتظار فرج، عدالت محوری و آرمان رهایی مظلومان و مستضعفان. واژگان کلیدی: آینده، اندیشه مهدویت، مهدی، موعود، انتظار، عدالت، مستضعفان.

غلامرضا بنی‌اسدی اشاره: آدم‌ها همیشه منتظرند. منتظر مردی که از راه برسد و وضع موجود را به وضع مطلوب تبدیل کند. در این میان، اما انتظار مثل آب می‌نماید که همه از هر فرقه و ملت و نژادی نیاز با آن را با همه تشنگی خویش احساس می‌کنند. گروهی تسلیم تشنگی شده، قدم از قدم برنمی‌دارند و نشستن را ترجیح می‌دهند و حتی، پی‌جویی برای رسیدن به آب را کفر می‌دانند. نشستن، فضیلت آنان شده است! بی‌آنکه قرآن را خوانده باشند که «فضل‌ الله المجاهدین علی القاعدین اجراً عظیما». آنان منتظرند اما منتظر منفعل، دست‌هاشان بالا رفته است تا آن مرد نورانی از راه برسد و یا مرگ!، گروهی دیگر اما، «انتظار ایستا» را برنمی‌تابند. انتظار، در مدرسه آنها، پویاست. به تحرک وا می‌داردشان. پی‌جوی آب، از قلب تا قاف می‌کشاندشان. کسی سراغ ندارد آنها از پا ایستاده باشند. انتظار را فصلی و فرصتی برای بلوغ می‌دانند. آدم‌ها همیشه منتظرند، منتظر آبی که از زمزم کعبه به لهجه اذان بجوشد و عطش را از لب‌ها بشوید. ما نیز پی‌جوی منتظر و معرفت انتظار همراه دکتر سلطانی، عضو هیئت علمی دانشگاه می‌شویم. در کاوشی تازه در فلسفه انتظار. با این پرسش که اساساً معنا و مفهوم انتظار را چگونه معنا می‌کنید؟‌‌‌ الف) در لغت: انتظار واژه عربی است که در لغت از ریشه نظر به معنای ابصره و تامّله بعینه و انتظره یعنی ترقبه و توقعه آمده است پس انتظار به معنای امیدوار بودن، توقع داشتن، چشمداشت و آرزو داشتن است!‌‌ ب) در اصطلاح: در عرف اجتماعی انتظار به معنای نوعی امید به آینده داشتن و چشم براه کسی یا چیزی بودن است. گرچه در معنای لغوی انتظار برای هر دو جهت امید به آینده زیبا یا زشت آمده است. اما محاوره عرفی، بیشتر به معنای مثبت آن به کار می‌رود همچون: دهقانی که پس از کاشت منتظر برداشت محصول است یا شخص چشم براه آمدن مسافر و یا تولد فرزند و... است. در اصطلاح اسلامی: انتظار، عقیده و باوری است همراه با عمل که در قالب اعمال خاص در زندگی انسان منتظر شکل می‌گیرد. چشم به راه فرا رسیدن آینده‌ای نویدبخش و سعادت‌آفرین که با قدرت انسانی مرتبط با مبدأ قدرت (مهدی موعود)، جهان از مفاسد و بدبختی‌ رهایی یابد و آسایش و آرامش و سعادت بر همه جا حکمفرما شود. آرزوی تحقق این بشارت جهانی، در روایات اسلامی، انتظار فرج نامیده شده است. که در قرآن کریم هم به عنوان اصل حرمت یأس و ناامیدی از روح‌الله آمده است.

آیت الله محمدهادی معرفت اشاره: دینی که می‌تواند انسان جهانی شده را در عصر جهانی شدن، به سرمنزل مقصود برساند و دین جهانی شود. فقط دین آسمانی و تحریف نشده‌ای است که بصیرت می‌بخشد و جهالت‌ها و خرافات و تعصبات را می‌زداید، یعنی اسلام که مایه آن در سرشت بشر نهاده شده و پاسخگوی فطرت و طبیعت انسان، اجتماع و جهان است. «جهانی شدن» که زمینه «جهانی‌سازی» است، از جهان‌بینی اندیشه‌وران بزرگ جهان سرچشمه گرفته که در راس همه، انبیا و حکیمان قرار دارند که امروزه بر اثر کمرنگ‌ شدن مرزها و برداشته شدن محدودیت‌های جغرافیایی و ایجاد تسهیلات در رفت و آمدها، و نیز آسان شدن تبادل اطلاعات و فزونی انواع رسانه‌های اطلاع‌رسانی، روند جهانی شدن هرچه بیش‌تر سرعت می‌گیرد، بنابراین، مساله تقارب ملل و تعارف و شناخت متقابل، امری حتمی و اجتناب‌ناپذیر چه اقدامی باید کرد؟ آیا باید حالت انفعالی به خود بگیریم تا دیگران سرنوشت ما را رقم زنند یا خود به پاخیزیم و طبق مسئولیت انسانی- اسلامی، خویش زمام رهبری جهانی سازی را به دست گیریم، ‌و طبق آیه شریفه و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی‌الناس متعهد بسط عدل در گستره جهان شویم؟! فرایند جهانی شدن که فرایندی ناگزیر برای انسان امروز است، می‌ـواند هم تهدید باشد و هم فرصت تلقی شود، از این رو، رویارویی با پدیده جهانی شدن، باید مقابله با جنبه‌های منفی آن باشد زیرا این رویداد همچون سیلی خروشان، بی‌خواست و اراده ما در جریان است. عمده، کنترل این جریان است که از روز نخست، اسلام بر عهده امت اسلامی گذاشته، عمده اهرم فعال این رهبری، همان فرهنگ غنی و سرشار از عناصر سازنده جوامع انسانی است. این اهرم در دست مسلمانان قرار دارد و هیچ فرهنگی نمی‌تواند با آن مقابله کند و اساسی‌ترین وسیله ممکن برای رهبری جامعه جهانی،‌فرهنگ پویا و سازنده است که در اختیار این ملت قرار دارد. پس این که جهانی شدن را فرصت بدانیم یا تهدید، به تفسیر ما از جهانی بستگی دارد،‌و این که چگونه با آن برخورد کنیم. چنانچه موضع انفعالی به خود گرفتیم، ‌به طور قطع تهدیدی است که مقدسات ملی و مذهبی در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت، ولی اگر با در نظر سابقه درخشان و اصالت فرهنگ غنی که در اختیار داریم،‌ درصدد به دست گرفتن زمام روند جهانی شدن و جهانی‌سازی باشیم،‌به یقین پیروز و موفق خواهیم بود.

آیت‌الله محمدهادی معرفت اشاره: دینی که می‌تواند انسان جهانی‌شده را در عرصه جهانی شدن، به سرمنزل مقصود برساند و دین جهانی شود، فقط دین آسمانی و تحریف نشده‌ای است که بصیرت می‌بخشد و جهالت‌ها و خرافات و تعصبات را می‌زداید، یعنی اسلام که مایه آن در سرشت بشر نهاده شده و پاسخگوی فطرت و طبیعت انسان، اجتماع و جهان است. «جهانی‌شدن» که زمینه «جهانی‌سازی» است، از جهان‌بینی اندیشه‌وران بزرگ جهان سرچشمه گرفته که در راس همه، انبیا و حکیمان قرار دارند که امروزه بر اثر کمرنگ شدن مرزها و برداشته شدن محدودیت‌های جغرافیایی و ایجاد تسهیلات در رفت‌وآمدها، و نیز آسان شدن تبادل اطلاعات و فزونی انواع رسانه‌های اطلاع‌رسانی، روند جهانی شدن هرچه بیش‌تر سرعت می‌گیرد، بنابراین، مساله تقارب ملل و تعارف و شناخت متقابل، امری حتمی و اجتناب‌ناپذیر است و پیامدهای آن، چه زشت و زیبا، دامنگیر همگان خواهد بود، منتهی در راه گزینش اصلح، و به عبارتی، تاثیرگذاری فرهنگ برتر که پیشتاز جهانی‌سازی است، چه اقدامی باید کرد؟ آیا باید حالت انفعالی به خود بگیریم تا دیگران سرنوشت ما را رقم زنند یا خود به پاخیزیم و طبق مسئولیت انسانی – اسلامی، خویش زمام رهبری جهانی‌سازی را به دست گیریم، و طبق آیه شریفه و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکنوا شهدا علی‌الناس متعهد بسط عدل در گستره جهان شویم؟! فرایند جهانی شدن که فرایندی ناگزیر برای انسان امروز است، می‌تواند هم تهدید باشد و هم فرصت تلقی شود، از این رو، رویارویی با پدیده جهانی‌شدن، باید مقابله با جنبه‌های منفی آن باشد زیرا این رویداد همچون سیلی خروشان، بی‌خواست و اراده ما در جریان است. عمده، کنترل این جریان است که از روز نخست، اسلام بر عهده امت اسلامی گذاشته، عمده اهرم فعال این رهبری، همان فرهنگ غنی و سرشار از عناصر سازنده جوامع انسانی است. این اهرم در دست مسلمانان قرار دارد و هیچ فرهنگی نمی‌تواند با آن مقابله کند و اساسی‌ترین وسیله ممکن برای رهبری جامعه جهانی، فرهنگ پویا و سازنده است که در اختیار این ملت قرار دارد. پس این که جهانی‌شدن را فرصت بدانیم یا تهدید، به تفسیر ما از جهانی‌شدن بستگی دارد، و این که چگونه با آن برخورد کنیم. چنانچه موضع انفعالی به خود گرفتیم، به طور قطع تهدیدی است که مقدسات ملی و مذهبی در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت، ولی اگر با درنظر گرفتن سابقه درخشان و اصالت فرهنگ غنی که در اختیار داریم، درصدد به دست گرفتن زمام روند جهانی شدن و جهانی سازی باشیم، به یقین پیروز و موفق خواهیم بود.

آیت‌الله محمدهادی معرفت اشاره : دینی که می تواند انسان جهانی شده را در عصر جهانی شدن , به سرمنزل مقصود برساند و دین جهانی شود , فقط دین آسمانی و تحریف نشده ای است که بصیرت می بخشد و جهالت ها و خرافات و تعصبات را می زداید , یعنی اسلام که مایه آن در سرشت بشر نهاده شده و پاسخگوی فطرت و طبیعت انسان , اجتماع و جهان است . « جهانی شدن » که زمینه « جهانی سازی » است , از جهان بینی اندیشه وران بزرگ جهان سرچشمه گرفته که در راس همه , انبیا و حکیمان قرار دارند که امروزه بر اثر کمرنگ شدن مرزها و برداشته شدن محدودیت های جغرافیایی و ایجاد تسهیلات در رفت و آمدها , و نیز آسان شدن تبادل اطلاعات و فزونی انواع رسانه های اطلاع رسانی , روند جهانی شدن هر چه بیش تر سرعت می گیرد , بنابراین , مساله تقارب ملل و تعارف و شناخت متقابل , امری حتمی و اجتناب ناپذیر است و پیامدهای آن , چه زشت و زیبا , دامنگیر همگان خواهد بود , منتهی در راه گزینش اصلح , و به عبارتی , تاثیرگذاری فرهنگ برتر که پیشتاز جهانی سازی است , چه اقدامی باید کرد؟ آیا باید حالت انفعالی به خود بگیریم تا دیگران سرنوشت ما را رقم زنند یا خود به پاخیزیم و طبق مسئولیت انسانی ـ اسلامی , خویش زمام رهبری جهانی سازی را به دست گیریم , و طبق آیه شریفه و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس متعهد بسط عدل در گستره جهان شویم؟! فرایند جهانی شدن که فرایندی ناگزیر برای انسان امروز است , می تواند هم تهدید باشد و هم فرصت تلقی شود , از این رو , رویارویی با پدیده جهانی شدن , باید مقابله با جنبه های منفی آن باشد زیرا این رویداد همچون سیلی خروشان , بی خواست و اراده ما در جریان است . عمده , کنترل این جریان است که از روز نخست , اسلام بر عهده امت اسلامی گذاشته , عمده اهرم فعال این رهبری , همان فرهنگ غنی و سرشار از عناصر سازنده جوامع انسانی است . این اهرم در دست مسلمانان قرار دارد و هیچ فرهنگی نمی تواند با آن مقابله کند و اساسی ترین وسیله ممکن برای رهبری جامعه جهانی , فرهنگ پویا و سازنده است که در اختیار این ملت قرار دارد. پس این که جهانی شدن را فرصت بدانیم یا تهدید , به تفسیر ما از جهانی شدن بستگی دارد , و این که چگونه با آن برخورد کنیم . چنانچه موضع انفعالی به خود گرفتیم , به طور قطع تهدیدی است که مقدسات ملی و مذهبی در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت , ولی اگر با درنظرگرفتن سابقه درخشان و اصالت فرهنگ غنی که دراختیار داریم , درصدد به دست گرفتن زمام روند جهانی شدن و جهانی سازی باشیم , به یقین پیروز و موفق خواهیم بود.

نویسنده: محمدامین صادقی اُرزگانی مقدمه: مسئله مهدویت و ظهور قائم آل محمد صلی‌الله علیه و آله، جزء بنیادی‌ترین و زنده‌ترین مسائل دینی، اعتقادی و اسلامی بخصوص از منظر مکتب اهل بیت(ع) است، به همین دلیل دین‌پژوهان هر کدام به نوبة خود و طبق نیاز و اقتضائات زمان خود به نحوی درباره آن سخن گفته‌اند. از کسانی که جریان ظهور مصلح کل و عدل‌گستر جهانی در آثار و اندیشه او پرفروغ تجلی کرده مصلح بزرگ قرن بیستم امام خمینی است. امام درباره مهدویت از جنبه‌های مختلف به طور زنده، آموزنده و کارآمد سخن گفته است که در این مقاله نموداری از سخنان ایشان طرح و تحلیل می‌شود. بی‌تردید مسئله مهدویت از جهات متعدد قابل طرح است، اما برخی جنبه‌های آن ویژگی و برجستگی خاص دارد.

محمدصادق مزینانی اشاره: در بخش نخست این نوشتار تفکری که با تشکیل حکومت اسلامی در عصر انتظار مخالفت می ورزد را مطرح کردیم و نظریه سخیف و سطحی و فاقد پشتوانه های شرعی و عقلی که وجود حکومت های خودکامه جهان در دوره غیبت را ضروری می داند و مبارزه با آنها را به این دلیل که باعث از بین رفتن ظلم و فساد و تاخیر در ظهور می شوند را نقد کردیم . و نیز این نظریه قشری و باطل که تشکیل حکومت اسلامی در عصر انتظار و موفقیت آن در کاستن جور و فساد باعث عقب افتادن ظهور می شود را بررسی کردیم و اشاره نمودیم که این نظریه از ابتدا در تقابل و مخالفت شدید با تفکر اصیل و ناب حضرت امام خمینی قرار گرفت . اینک ادامه این نقد و بررسی را تقدیم خوانندگان صفحه روح زندگی می کنیم.